1997-ci il fevralın 21-də böyük alim akademik Ziya Bünyadov qətlə yetirilib. Akademikin qətlində günahlandırılaraq ömürlük həbs cəzasına məhkum olunmuş Nizami Nağıyevlə saxlanıldığı Qobustan Qapalı Həbsxanasında görüşüb müsahibə almışıq.
Həyatının 54-cü ilini yaşayan Nizami Nağıyev 18-ci ildir ki, həbsxanadadır. O, 2000-ci ildən ömürlük məhbuslar üçün nəzərdə tutulan kamerada qətlin digər iştirakçısı Mahir Zeynalovla birgə saxlanılır.
İqtisad Universitetini qırmızı diplomla bitirən Mahir Zeynalov da, Dövlət Gömrük Komitəsinin inspektoru olmuş Nizami Nağıyev də bu gün Qobustan Həbsxanasının divarları arasında 21 il əvvəl törətdikləri dəhşətli qətlin cəzasını çəkməkdədirlər.
Əvvəli burada
***
Burada hər bir addım nəzarət altındadır. Yatmaq da, yuxudan oyanmaq da, yemək də, içmək də, televizora baxmaq da, hamamda yuyunmaq da və s., hər şey rejimlədir. Sərbəst hərəkət azadlığı yoxdur. Üstəlik sayıqlığı 1 saniyə belə əldən vermək olmaz…
Həbsxana həyətində sanki bir başqa həyatdır. Əhənglə ağardılmış çoxsaylı barakların ətrafında qara paltarlı dustaqlar gözə dəyir. Köhnəlmiş binalardan birinin qabağında iki əsgərin ortasında əli qandallı dustaq dayanıb. Orta yaşlı, dolu bədənli dustağın əynindəki nimdaş gödəkçənin qolları arasından qandal parıldayır…
Bu odur – ömürlük məhbus Nizami Adil oğlu Nağıyev. Yaşadığı binanın blokunda akademik Ziya Bünyadova bıçaqla xəsarət yetirən Bakı sakini, Azərbaycan vətəndaşı. Onunla həbsxanada görüşən “Yeni Müsavat”ın müxbirinə hər şeyi anladır…
Blokda qadınların olması qatilə cinayəti törətməyə mane olub
– Hadisə yerinə gedəndən sonra nə baş verdi?
– Qətli 2-3 gün əvvəl törətməli idik. Qalib binanın tinində dayandı. Tariyelgil də kənarda dayanıb onun gəlməsi haqda telefonla Qalibə məlumat verməli idilər. Mən maşından düşüb gedib bloka girdim. Gördüm ki, orada 2 qadın dayanıb söhbət edir. Çıxdım, gördüm həyətdə də adamlar var. Qalib də dedi ki, gəl gedək. Başa düşdük ki, alınmayacaq, qayıdıb getdik. Son 4 günü hər gün səhərlər konspirativ evə yığışırdıq. Fevralın 20-də də yığışdıq, bir də danışdıq, dağılışdıq.
“Sonradan Tariyeldən eşitmişdim ki, əvvəlcə bir müxalifət liderini də aradan götürmək planı olub. Amma düşünüblər ki, bunu eləsək, küçəyə heç kim çıxmayacaq” |
– Orada televizor vardı?
– Yox, yox idi. Olsa da kim idi televizora baxan? Heç evdə də baxmırdım. Ramanada heç fərli işıq var idi ki, televizora da baxaq?
“Onun adını ilk gündən bizə Aydın deyirdilər”
– Yəni həmin illərdə Ziya Bünyadovun çıxışlarını televizorda ara-sıra verirdilər. O, xalqın adamı idi, xalqın içində olurdu. Onu ən azı televizordan baxıb tanıya bilərdiz. Parlamentdə odlu-alovlı çıxış edən deputatlardan idi…
– Onun barəsində heç eşitməmişdim. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, deputat, akademik olmasını bilmirdim. Evdə tapılmırdım axı televizora da baxım. Qəzet də oxumurdum ki, belə bir adamın olmasını bilim. Evə gedəndə də tövləyə girib heyvanlarla, parniklə məşğul olurdum. Çox vaxt Türkiyəyə, Rusiyaya gedirdim. Evdə tapılmırdım. Bütün bu işləri Tariyel bilirdi. Elə demişdilər ki, alimdir, İslam dininə qarşıdır. Mənə onun kimliyi haqda axıra yaxın demişdilər. Onun adını ilk gündən bizə Aydın deyirdilər.
Nizami Nağıyev atası Adil Nağıyevlə
“Nifrət, nifrət, yenə də nifrət oyadırdılar”
– Neçə yaşınız vardı dəstəyə qoşulanda?
– 28 yaşında qoşuldum, 33 yaşımda da bu hadisə baş verdi. O vaxt heç ağlıma da gəlməzdi ki, belə bir hadisə ola bilər. İçimdə o qədər inam var idi ki, ay cənnətə gedəcəyik, kafirləri qıracağıq.
– Sizlərə bunları təlimlərdə aşılamışdılar?
– Hə, “zampolit” kimi biri gəlirdi. “Zampolit” deyildi, molla idi, o, dindən elə danışırdı ki, təsir altına düşürdük. Kor-koranə din təəssübkeşi olmuşduq. Hədislər, rəvayətlər danışırdı, deyirdi ki, kafirləri öldürmək lazımdır. Kafirlərə nifrət yaradırdı, əsasən də sionist, masson söhbətləri eləyirdi. Nifrət, nifrət, yenə də nifrət oyadırdılar. Biz də cahil adamlar idik.
“Burada bildim ki, bunlar yalanmış, Ziya Bünyadovun…”
Nizami Nağıyev söhbətin bu yerində kövrəlir, səsi boğulur. Doluxsunan gözlərini kənara çevirib zorla eşidiləcək səslə deyir ki, gec də olsa hansı bir əməlin altına imza atdığını anlayıb. Həbsə düşəndən sonra Ziya Bünyadovla bağlı qəzetlərdə, jurnallarda yazılanları oxuyub, onun barəsindəki verilişlərə baxıb:
– Bizə tamam başqa bir adam təsvir etmişdilər. Deyirdilər adı Aydındır, özü də alimdir. Bizə hadisəni törətməyimizdən 2 gün əvvəl onun əsl adını dedilər. Dedilər ki, adı Ziyadır, familiyası Bünyadovdur. Amma onda da bilmədik ki, Ziya Bünyadov sıradan bir alim, akademik deyil. Bizə deyirdilər ki, onun həyat yoldaşı yəhudidir. Burada bildim ki, bunlar yalanmış, Ziya Bünyadovun yoldaşı Tahirə xanım Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin qohumudur. Tariyel bizi aldadıb. Onun özünün dayısı arvadı cuhud idi, özü gedib “cuhud”un bişirdiyi yeməyi yeyir, onun evində qalırdı. Əslində belə götürəndə bizimlə “cuhud”lar da əmioğluyuq. İbrahim əleyhissalamın dayılarıdır. Biz İsmayıl əleyhissalamın balalarıyıq. Əmiuşaqlarımızdırlar. Hər millətin yaxşısı da, pisi də var.
Dəstə başçısının əvvəlcə bir müxalifət liderini öldürmək planı olubmuş…
-Ziya Bünyadovu öldürməklə nəyə nail olmaq istəyirdilər? Bu haqda düşünmüsüz?
– İndi belə düşünürəm ki, Heydər Əliyevdən küskün olublar, ona inamsızlıq yaratmaq istəyiblər. Ölkədə çaxnaşma yaratmaq istəyiblər. Başqa nə ola bilər? Oturublar, seçiblər. Sonradan Tariyeldən eşitmişdim ki, əvvəlcə bir müxalifət liderini də aradan götürmək planı olub. Amma düşünüblər ki, bunu eləsək, küçəyə heç kim çıxmayacaq. Sonradan baxıblar ki, Ziya Bünyadovun cəmiyyətdə nüfuzu daha çoxdur. Çirkin məqsəd onların idi, bizim saf niyyətimizdən istifadə etdilər.
“Ziya Bünyadovun qohumlarından üzr istəyirəm. İmkan varsa, bağışlasınlar, Tahirə xanımın yolunu getsinlər” |
“Bizdən pis niyyətləri üçün istifadə etdilər, necə lazımdır, elə də istifadə etdilər”
– Saf niyyət nəyə deyirsiz?
– Bizə kafir birinə qarşı çıxacağımızı deyirdilər. Burada da hərdən rast gəlirik. Öz dədəsinə kafir deyənlər var. Səbəbini soruşursan, cavab verir ki, namaz qılmır. Deyirəm ki, dədən Allahı tanıyır, deyir tanıyır, peyğəmbəri tanıyır, deyir tanıyır, Quranı tanıyır, deyir tanıyır. Deyirəm ki, namaz qılmır, əcəb eləyir qılmır. Məgər dində məcburiyyət var? Bəqərə surəsində yazılıb – dində heç bir məcburiyyət yoxdur. Kimisə dinə, imana gətirmək istəyirsən, onunla mehriban davran, xoş münasibət göstər. Atana kafir deməklə nəyə nail ola bilərsən? Bizə əvvəl gündən düz yol göstərən olmadı, səhv yola yönləndirdilər. Hər naqisliyin kökündə savadsızlıq dayanır. Cahil olmuşuq. Bisavadlıqdan olub bunlar. Burada böyük alimlərin kitabını oxudum. Heç birində “qonşun namaz qılmırsa, get qonşuna əziyyət ver”, əmri yoxdur. Hər birində “sən get yaxşılıq et” əmri var. Bizdən pis niyyətləri üçün istifadə etdilər, necə lazımdır, elə də istifadə etdilər.
“Mənə bəraət yoxdur. Səhvimi etiraf edirəm”
– Sağlıq durumunuz necədir?
– Ürəyim xəstədir. Heç “voronok”a (dustaq daşınan maşın- E.M.) oturub müalicə müəssisəsinə gedə bilmirəm. Nəfəs alma problemim var. Müalicə olunuram. Deyirlər təzə həbsxana tikilir, orada şərait fərqli olacaq. Bircə istəyim prezidentdəndir. Onun ədalətinə sığınıram. Göydə Allahın, yerdə prezidentin rəhminə sığınıram. Demirəm azadlığa buraxsın, mənə ümid işığı versin. O dövrü siz də yaşamısız. Mənə bəraət yoxdur. Səhvimi etiraf edirəm. Əslində səhv yox, böyük bir günah etmişəm. İnsanı öldürmək ən böyük günahdır, etmişəm. İmkan varsa, ömürlük cəzanı ümid işığı ilə əvəzləyin. Əfv Komissiyasının sədri Ramiz Mehdiyevdən, baş prokuror Zakir Qaralov, daxili işlər naziri Ramil Usubov cənablarından, Əfv Komissiyasının üzvlərindən rica edirəm, imkan varsa, ömürlüyü üstümdən götürsünlər. Ziya Bünyadovun qohumlarından üzr istəyirəm. İmkan varsa bağışlasınlar, Tahirə xanımın yolunu getsinlər.
“Tariyel dedi ki, Nəsrullah tələb edir ki, bu işi başa çatdırın”
– İzlədiyiniz şəxsin kimliyini nə vaxt bildiz?
– Axıra yaxın, öldürməzdən 2 gün əvvəl idi. Tariyel dedi ki, Aydın əslində Ziya Bünyadovdur. Ona görə Aydın deyirdik ki, birdən səhv edib haradasa adını çəkərsiz, telefonda söhbət edəndə adını deyərsiz, peycerdə yazarsız. Başladı ki, yoldaşı cuhuddur, sionistdir. Çox sonralar bildim ki, onun yoldaşı Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin qohumlarındandır. Bunu 2010-cu ildə bilmişəm. Atam mənim yanıma bura gəldi, söhbət elədi, bildim. Tariyel bizi aldatmışdı. Özünün dayısının həyat yoldaşı cuhud ola-ola bizi aldatmışdı. Hətta özünün də qarışığının olduğunu deyirdi. Sırf azərbaycanlı olmadığını deyirdi. Biz də ona inanırdıq. 1997-ci il fevralın 21-də yenə də yığışdıq. Tariyel dedi ki, Nəsrullah tələb edir ki, bu işi başa çatdırın. Yəni qəti qoymuşdu ki, bu iş başa çatdırılmalıdır, nə edirsiz edin.
– Aranızdan uzaqlaşmaq istəyən olmadı?
– Yox, biz artıq Tariyelə biət etmişdik, onun dediyindən çıxmırdıq. Elə orada idik ki, Mahir də gəlib həmin evə çıxdı. Onu çağıran olmamışdı. Tariyel dedi ki, yaxşı gəlmisən, hava soyuqdur, oturarsan maşında, motoru da söndürməzsən. Birdən motor sönər, işə düşməz. Bunlar Qaliblə gedəcəklər, sən də maşında qalarsan. 2 “Uzi” avtomatı onların maşınına qoyduq, 2 avtomat da bizim maşına qoyduq. Silahları ona görə qoyurduq ki, birdən bizi təqib eləyən olsa atəş açsınlar, bizi yayındıra bilsinlər. İlk dəfə gedəndə üstümüzdə 1 bıçaq vardı. 2-ci dəfə gedənə Qalib səsboğucusu olan tapançanı götürüb qarnının üstünə qayışının altına keçirmişdi. Həmin gün üzü axşamüstünə yaxın əvvəlcə “Teleteatr”a yaxın getdik, gözlədik. Tariyeldən zəng gəldi ki, girin həyətə, gəlir. Tariyelgil parlamentin yanında dayanmışdılar, gəldiyini görmüşdülər. Maşını “ploşadka”da saxladıq, Mahir maşında qalıb motoru söndürmədi…
(ardı var)
